सर्गः _sargḥ

सर्गः [सृज्-घञ्]

1 Relinquishment, abandonment.

-2 Creation; आराध्य विप्रान् स्मरमादिसर्गे Bhāg.3.1.28; अस्याः सर्गविधौ प्रजापतिरभूच्चन्द्रो नु कान्तिप्रदः V.1.8.

-3 The creation of the world; प्रलयस्थितिसर्गाणां कारणतां गतः Ku.2.6; R. 3.27; सर्गो नवविधस्तस्य प्राकृतो वैकृतस्तु यः Bhāg.3.1.13.

-4 Nature, the universe; इहैव तैर्जितः सर्गो येषां साभ्ये स्थितं मनः Bg.5.19.

-5 Natural property, nature.

-6 Deter- mination, resolve; गृहाण शस्त्रं यदि सर्ग एष ते R.3.51;14. 42; Śi.19.38.

-7 Assent, agreement.

-8 A section, chapter, canto (as of a poem).

-9 Rush, onset, advance (of troops).

-1 Voiding of excrement; राजमार्गे गवां मध्ये धान्यमध्ये च धर्मिणः । नोपसेवन्ति राजेन्द्र सर्गं मूत्रपुरीषयोः ॥ Mb.13.162.35.

-11 N. of Śiva.

-12 Fainting, swoon (मोह).

-13 Ved. A horse.

-14 Production (of the implement of war); सर्गाणां चान्ववेक्षणम् Mb.12.59.44. (com. सर्गाणां रथादिनिर्माणानाम्).

-15 Effort, exertion.

-16 The aspiration at the end of a word (विसर्ग).

-Comp. -क्रमः the order of creation.

-बन्धः a great poem having several cantos, a Mahākāvya; सर्गबन्धो महाकाव्यम् S. D.